ปัจจุบันการวินิจฉัยโรคจากการทำงานนั้นดูเหมือนจะง่าย แต่ก็ไม่ง่าย เนื่องจากโรคจากการทำงานมาด้วยอาการต่างๆ ที่คล้ายกับโรคทั่วไป เช่น หลอดลมอักเสบ ถุงลมโป่งพอง โรคหัวใจ หรือ โรคมะเร็ง เนื่องจาก สิ่งก่อเหตุ (agent) ในสิ่งแวดล้อมในการทำงานนั้นมีผลต่อปอด ต่อเส้นเลือดแดงขนาดเล็ก ต่อการเต้นของหัวใจ เช่น ตัวทำละลาย (solvents) โลหะหนัก ฝุ่นทราย เส้นใยธรรมชาติ สิ่งที่จะช่วยในการวินิจฉัยที่สำคัญอย่างหนึ่งคือประวัติ แพทย์ที่ทำงานด้านอาชีวเวชศาสตร์ จะคุ้นเคยกับคำว่าทำงานอะไร ทำอย่างไร มาแล้ว การที่รู้ว่าผู้ป่วยนั้นทำงานอะไร จะช่วยทำให้เราวินิจฉัยแยกโรค จากการทำงานเข้าไปใน บัญชีการ วินิจฉัยแยกโรค (differential diagnosis) ของเราด้วย

เมื่อเราทราบว่าเขาทำงานอะไรแล้ว การที่จะวินิจฉัยว่าเป็นโรคจากการทำงานหรือไม่ก็จะง่ายเข้า เนื่องจากเราสามารถทราบได้ว่างานที่เขาทำนั้นมี สิ่งคุกคามสุขภาพ (hazard) อะไรบ้าง สิ่งคุกคามสุขภาพนั้น เมื่อทำให้เป็นโรคจะมีอาการเหมือนอาการนำ (presenting symptoms) ที่ผู้ป่วยมาหาเราหรือไม่ และการถามว่าทำอย่างไรนั้น เมื่อผู้ป่วยเล่าให้ฟังแล้ว เราก็สามารถประเมินการสัมผัส (exposure) ว่าผู้ป่วยมีการสัมผัสสิ่งคุกคามสุขภาพนั้นหรือไม่ ตัวสิ่งก่อเหตุ นั้นก็ไม่จำเป็นต้องเป็นสารเคมีอย่างเดียว แต่จะรวมกระบวนการ หรือท่าทางการทำงานที่มีผลเสียต่อสุขภาพด้วย เช่น ในที่ซึ่งมีฝุ่นมาก ในที่ซึ่งมีความร้อนมาก หรือ ต้องทำงานด้วยท่าทางที่ฝืน ธรรมชาติซ้ำๆ ยิ่งสิ่งก่อเหตุมีปริมาณมากเท่าไร ก็จะทำให้มีโอกาสเกิดโรคได้มากขึ้นเมื่อมีการสัมผัส (dose-response relationship) นอกจากนี้ การเกิดโรคจากการทำงานก็เหมือนกับโรคทั่วไป คือต้องมีระยะฟักตัว ซึ่งอาจกินเวลาหลังสัมผัสมากน้อยต่างกัน เช่น simple silicosis ใช้เวลา 15 ปี โรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสชนิดระคายเคือง เกิดได้ทันทีที่สัมผัส เป็นต้น นอกจากนี้ ในการวินิจฉัยโรคจากการทำงาน ยังต้องอาศัยข้อมูลทางระบาดวิทยา คือ ต้องมีความรู้พอควรว่ามีโรคจากสิ่งก่อเหตุตัวนี้รายงานในโลกนี้บ้างหรือยัง หรือ มีโรคจากสิ่งก่อเหตุนี้รายงานในประเทศไทย หรือไม่ หรือ มีคนป่วยมาจากสถานประกอบกิจการนี้ มาก่อนหน้าหรือไม่ อีกสิ่งที่ช่วยสนับสนุนคือ มีเพื่อนร่วมงานเป็นด้วยหลายคน หรือ ในช่วงเวลาทำงาน ผู้ป่วยจะมีอาการเมื่อทำงาน และในวันหยุด อาการจะหายไป อีกสิ่งหนึ่งที่ต้องนึกถึงโรคจากการทำงานคือ โรคจะเกิดในวัยที่ไม่ควรเป็น เช่นเป็นโรคมะเร็งในคนอายุน้อย หรือ เป็นโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย เป็นต้น

Nine Steps in Occupational Diseases Diagnosis (NSODD)

การที่จะซักประวัติ หรือหาหลักฐานประกอบการวินิจฉัยให้ครบนั้น บางครั้งก็มีการหลงลืมไป ยิ่งในแพทย์ทั่วไปแล้ว อาจเป็นไปไม่ได้เลย เครื่องมือ Nine Steps in Occupational Diseases Diagnosis (NSODD) เกิดขึ้นเพราะเรื่องนี้ เครื่องมือนี้ มีแนวคิดว่าทำอย่างไรจึงจะวินิจฉัยโรคจากการทำงาน อย่างถูกต้อง ทำอย่างไรจึงจะวินิจฉัยโรคจากการทำงานให้มากขึ้น แพทย์อาชีวเวชศาสตร์คงไม่ต้องวินิจฉัยว่าเป็นโรคอะไร แต่ต้องบอกได้ว่าเกิดจากการทำงานหรือไม่ การวินิจฉัยโรคจากการทำงานนั้น เป็นการตรวจสอบระบบอาชีวอนามัยและความปลอดภัยของสถานประกอบกิจการนั้นๆ ว่ามีจุดอ่อนหรือช่องโหว่อะไรหรือไม่ การวินิจฉัยโดยรวดเร็วจะทำให้คนงานหายจากโรคได้ไวขึ้น และสามารถไปป้องกันเพื่อนคนงานคนอื่นๆ ได้ด้วย NSODD นี้ ช่วยให้มีการวินิจฉัยง่ายขึ้น ถ้าสามารถระบุว่ามีหลักฐานมากข้อเท่าไร ก็จะมีความเที่ยงตรงขึ้นเท่านั้น แพทย์ทั่วไปก็สามารถใช้หลักการนี้ได้ ขั้นตอนของ NSODD นั้น คือ

ขั้นตอนของ NSODD

1. มีโรคเกิดขึ้นจริง
2. มีสารเคมีหรือกระบวนการที่ทําให้เกิดโรคอยู่ในสถานที่ทํางานของผู้ป่วยนั้น
3. มีการสัมผัสสิ่งคุกคามนั้น ซึ่งจะได้จากการซักประวัติการทํางาน การเก็บตัวอย่างจากสิ่งแวดล้อม ประวัติการใช้เครื่องป้องกันอันตรายส่วนบุคคลจากตัวผู้ป่วย
4. มีลําดับก่อนหลังในการเกิดโรค ได้แก่มีการสัมผัสก่อนจึงจะมีอาการ
5. การสัมผัส นั้น มีระยะเวลานานพอ หรือมีความเข้มข้นพอที่จะทำให้เกิดเรคโดยดูจากข้อมูลทางระบาดวิทยา การเก็บตัวอย่างพิเศษ เช่นจากเลือดหรือการตรวจพิเศษอื่น
6. มีข้อมูลทางวิทยาการระบาดสนับสนุน
7. ได้ทำการวินิจฉัยแยกโรคจากสาเหตุอื่นๆ แล้ว
8. ได้พิจารณาปัจจัยสนับสนุน
9. นําปัจจัยทั้งหมดมาพิจารณาเพื่อวินิจฉัย

ตอนนี้เครื่องมือยังขาดการทำ Power ของแต่ละข้อว่ามีความสำคัญมากน้อยขนาดไหน เพราะแต่ละข้อย่อมมีความสำคัญไม่เท่ากัน ถ้ามี power ของคำถาม ก็จะทำให้การวินิจฉัยแม่นยำข้ึน

ดาวน์โหลด Application

NSODD นี้เป็นเครื่องมือ original ตัวหนึ่งของสถาบันอาชีวเวชศาสตร์และเวชศาสตร์สิ่งแวดล้อม มีการจัดทำเป็นหนังสือตำราอธิบายวิธีการทำ ซึ่งสามารถ download ได้ใน application ของสถาบัน ซึ่งตอนนี้สามารถ download ได้ในเครื่องโทรศัพท์ระบบ android ก่อน ที่ Google play โดย ค้นหา NRH PR ซึ่งจะพัฒนาไปเรื่อยๆ อีกครั้ง ตอนนี้อาจไม่ update เท่าไร เนื่องจาก ใช้ iOS ซึ่งยังขออนุญาติไม่ได้ครับ